این نوشته، بخشی از مجموعه مقالات «دانش مالی» است که به زبان ساده، برای مدیران، اهالی کسب‌وکار و مارکتینگ، مدیر محصول‌ها و توسعه‌دهنده‌ها نوشته شده است. این‌جا را کلیک کنید تا به فهرست کلی مقالات بروید.
برای درک اولیه‌ای از ترازنامه و کاربرد آن، بیایید از بازی فیفا کمک بگیریم. برای خواندن این بخش، نیازی نیست اهل فوتبال یا بازی کردن با کنسول‌های بازی باشید.
تعریف ترازنامه به زبان فیفابازها
در بازی فیفا (که مدتی است با نام eFootbal شناخته می‌شود)، هر بازیکن یک کارنامه دارد. این کارنامه، نشان‌دهنده توانایی‌های آن بازیکن در زمینه‌های مختلف است؛ مثلا سرعت، قدرت بدنی، دریبل و… . بازیکن‌ها بابت هر کدام از این ویژگی‌ها یا توانایی‌ها، امتیاز می‌گیرند.
ترازنامه شرکت‌ها، شبیه به همین کارنامه است. همان‌طور که یک مربی، با دیدن توانایی‌های یک بازیکن، می‌تواند حدس بزند که او در چه پستی بازی می‌کند، یک تحلیل‌گر مالی یا سرمایه‌گذار هم با دیدن ترازنامه، می‌تواند حدس بزند که شرکت، در چه صنعتی فعالیت می‌کند.
به عنوان مثال، ترازنامه اطلاعاتی درباره «سوددهی» شرکت در اختیار ما می‌گذارد. اگر ترازنامه شرکت انویدیا را در کنار ترازنامه یک شرکت محصولات لبنی بذاریم، انتظار داریم سوددهی انویدیا بسیار بیش‌تر باشد. زیرا ارزشی که انویدیا خلق می‌کند، با ارزش یک شرکت محصولات لبنی قابل‌مقایسه نیست.
یا مثلاً اگر یک شرکت سودآور، همیشه در ترازنامه‌اش، حجم بسیار بالایی از بدهی داشته باشد، می‌توانیم حدس بزنیم که با یک بانک طرف هستیم. چرا که فقط بانک‌ها می‌توانند بابت سپرده مردم، تا این حد بدهکار باشند (توضیح این‌که در ترازنامه بانک، سپرده‌های افراد به عنوان بدهی در نظر گرفته می‌شود. زیرا در واقع، بانک به سپرده‌گذاران بدهکار است).
هر عددی در ترازنامه، چیزی درباره شرکت و عملکرد آن به ما می‌گوید. اگه معنی این عددها را بفهمیم، می‌توانیم وضعیت مالی شرکت را بهتر قضاوت کنیم.
چه چیزی در ترازنامه تراز است؟
بیایید این موضوع را با پرداختن به یک پرسش دیگر شروع کنیم:
هر کدام از ما در زندگی چقدر ثروت داریم؟ برای پاسخ به این پرسش، باید بدانیم در حال حاضر، چقدر دارایی و چقدر بدهی داریم. به عبارت دیگر، «ثروت» برابر است با «دارایی‌ها» منهای «بدهی‌ها»:
بدهی‌ها - دارایی‌ها = ثروتاگر فردی ۱۰۰ تومان دارایی و ۹۰ تومان بدهی داشته باشد، ثروت او برابر است با ۱۰ تومان.
شرکت‌ها هم مثل ما انسان‌ها، دارایی‌ها (assets) و بدهی‌هایی (liabilities) دارند. ثروت یک شرکت، متعلق به افرادی است که از آن شرکت سهم می‌برند (shareholders’ equity). بنابراین در معادله بالا، به جای ثروت، می‌نویسیم: حقوق صاحبان سهام.
بدهی‌ها - دارایی‌ها = حقوق صاحبان سهامخوشبختانه، ما با یک معادله ساده طرف هستیم. بنابراین می‌توانیم «بدهی‌ها» را به سمت دیگر معادله منتقل کنیم:
دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهاماین معادله را می‌توان به انگلیسی هم نوشت (صرفا برای این‌که با واژگان انگلیسی آشنا شویم):
equity + liabilities = assetsاین معادله ساده، به ما می‌گوید که چرا اسم این سند، ترازنامه است. در واقع در این سند، همواره انتظار داریم مجموع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام، با دارایی‌های شرکت، تراز یا مساوی باشد (۱۰۰ = ۹۰ + ۱۰).
مثالی از تراز بودن ترازنامه
فرض کنید یک سرمایه‌گذار، شرکتی تاسیس کرده و ۵۰٫۰۰۰ دلار پول نقد در آن سرمایه‌گذاری می‌کند. در ابتدای راه، ترازنامه شرکت بدین شکل است[1]:
| دارایی‌ها | بدهی‌ها + حقوق صاحبان | ||
| نقدینگی | $50,000 | حقوق صاحبان | $50,000 |
شرکت با ۳۶٫۰۰۰ پول نقد، یک کامیون خریداری می‌کند. ترازنامه شرکت، بعد از این خرید بدین صورت به‌روز می‌شود:
| دارایی‌ها | بدهی‌ها + حقوق صاحبان | ||
| نقدینگی دارایی‌های ثابت | $14,000 $36,000 | حقوق صاحبان | $50,000 |
در قدم بعدی، مالک شرکت تصمیم می‌گیرد نقدینگی شرکت را افزایش دهد. او با گرفتن وام ۱۰٫۰۰۰ دلاری، نقدینگی شرکت را به ۲۴٫۰۰۰ دلار می‌رساند. این باعث می‌شود شرکت به بانک بدهکار شود. این بدهکاری، با عنوان «حساب‌های پرداختنی» در ترازنامه درج می‌شود:
| دارایی‌ها | بدهی‌ها + حقوق صاحبان | ||
| نقدینگی دارایی‌های ثابت | $24,000 $36,000 | حساب‌های پرداختنی حقوق صاحبان | $10,000 $50,000 |
هر تراکنشی که در یک طرف ترازنامه تغییری ایجاد کند، طرف دیگر ترازنامه را هم دچار تغییر می‌کند.
در مثال بالا، حقوق صاحبان سهام همواره ثابت ماند. این عدد در یکی از این سه شرایط دست‌خوش تغییر می‌شود: وقتی مالک پول به شرکت تزریق کرده یا شرکت به مالکان پول پرداخت کند، و یا وقتی سود یا زیانی در ترازنامه شرکت ثبت شود. بدیهی است که سود به ثروت شرکت (حقوق صاحبان سهام) می‌افزاید و زیان آن را کاهش می‌دهد.
تعریف رسمی‌تری از ترازنامه
حالا که می‌دانیم ترازنامه چیست و به چه دردی می‌خورد، وقت آن است با ادبیات رسمی‌تری درباره آن صحبت کنیم. زیرا یکی از اهداف اصلی ما از یادگیری فایننس، تعامل مؤثر با ذی‌نفعانی است که به زبان مالی آشنا هستند:
ترازنامه گزارشی است از وضعیت مالی یک شرکت در یک زمان مشخص که تصویری لحظه‌ای از منابع تحت مالکیت/کنترل سازمان ارائه می‌کند و نشان می‌دهد این منابع به چه صورت تأمین شده‌اند (=بدهی‌ها).
ترازنامه چه چیزهایی به ما می‌گوید؟
برای پاسخ به این پرسش، به مثال اول نوشته برگردیم. گفتیم که در بازی فیفا، هر بازیکن بابت ویژگی‌هایی که دارد، امتیاز مشخصی می‌گیرد. این ویژگی‌ها، در سه دسته قرار می‌گیرند:
- فیزیکی: مثل قد و سرعت
- ذهنی: مثل نحوه جاگیری در زمین
- توانایی‌ها: مثل دریبل یا سانتر.
به شکل مشابه، اعداد در ترازنامهٔ شرکت‌ها هم درون چند دسته مختلف قرار می‌گیرند. در ترازنامه، دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان کسب‌وکار را که از قبل داریم. علاوه بر این‌ها، مجموعه‌ای از «نسبت‌های مالی» هستند که از ترازنامه و سایر اسناد مالی شرکت، مشتق می‌شوند. این اعداد، فراتر از ترازنامه، اطلاعاتی را درباره وضعیت مالی شرکت در اختیار ما قرار می‌دهند:
- نقدینگی: شرکت چقدر پول نقد در دست دارد؟
- کارایی و بهره‌وری: شرکت چقدر کارش را خوب انجام می‌دهد؟
- تأمین و اهرم مالی: شرکت به چه روشی تأمین مالی می‌کند؟
- سودآوری: میزان سوددهی شرکت چگونه است؟
در نوشتهٔ «فراتر از ترازنامه: آشنایی با نسبت‌های مالی»، با این اعداد آشنا خواهیم شد.
سخن آخر
همان‌طور که دیدید، اسناد مالی علی‌رغم ظاهر ترسناکشان، گزارش‌های سرگرم‌کننده‌ای هستند. می‌شود مثل یک بازی با آن‌ها سرگرم شد و از اوضاع شرکت‌ها سردرآورد.
اکنون می‌توانید به نوشته قبلی برگردید تا بدانید چرا یادگیری فایننس مهم است یا به نوشته بعدی بروید و با نحوه خواندن اعداد ترازنامه آشنا شوید.
پانویس‌ها
- این مثال برگرفته از کتاب هوش مالی، نوشته کارن برمن است. ↩︎
نوشته‌های روزانه من را درباره محصول، فناوری و کسب‌وکار در تلگرام دنبال کنید!
دیدگاهتان را بنویسید